نمی‌توان تعریف واضح و مشخصی برای ساختمان‌های بلندمرتبه از دیدگاه حوزه‌های مختلف ارائه کرد. با این وجود از نظر اصول آتش نشانی به ساختمان‌های با ارتفاع بیش از 75 فوت (22.5 متر) اصطلاحا بلندمرتبه گفته می‌شود. مسئله اساسی در بکارگیری تجهیزات آتش نشانی برای ساختمان‌های بلندمرتبه، عدم دسترسی مناسب نیروهای آتش‌نشانی به طبقات فوقانی آن‌هاست. همین موضوع باعث شده تا الزامات خاصی برای طراحی و نصب انواع تجهیزات آتش نشانی از جمله سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه در نظر گرفته شود. امروزه احداث ساختمان‌های بلندمرتبه به امری رایج تبدیل شده است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم در این مقاله الزامات طراحی سیستم کشف و اعلام حریق را برای این دسته از ساختمان‌ها بررسی کنیم. تا پایان با ما همراه باشید.
چالش‌های نصب سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه
سیستم اعلام حریق در ساختمان های معمولی نسبتا ساده است. اما این موضوع در خصوص ساختمان‌های بلندمرتبه صادق نیست. در این ساختمان‌ها چالش‌های متعددی وجود دارند که باعث ایجاد پیچیدگی در طراحی نهایی سیستم کشف و اعلام حریق می‌شود. از جمله مهم‌ترین چالش‌های نصب سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. حرکت عمودی دود
دود در ارتفاع کم حرکت عمودی مشخص و واضحی دارد. به همین جهت شناسایی آن برای دتکتور دودی آسان است؛ اما با افزایش ارتفاع ساختمان به دلیل کاهش فشار هوا از یک سو و قرار گرفتن ساختمان در برابر باد از طرف دیگر، الگوی حرکت عمودی دود متفاوت می‌شود. این مسئله مهمی است که باید در طراحی و نصب دتکتورهای دودی در ساختمان‌های بلندمرتبه مد نظر قرار داد.
2. افزایش زمان خروج افراد از ساختمان
سیستم اعلام حریق با هدف آگاه‌سازی افراد حاضر در ساختمان از وقوع آتش‌سوزی نصب می‌شود. فرآیند آگاه‌سازی باید قبل از گسترده‌شدن آتش‌سوزی در محیط انجام گیرد تا افراد فرصت کافی برای خروج از ساختمان را در اختیار داشته باشند. در ساختمان‌های بلندمرتبه زمان خروج افراد از ساختمان به تناسب ارتفاع سازه افزایش می‌یابد.
بنابراین اهمیت تشخیص سریع آتش‌سوزی بیشتر می‌شود. در عین حال مرز باریک بین تشخیص حریق و دودهای ناشی سیگار یا پخت و پز نیز باید رعایت شود. به همین دلیل لازم است از سیستم‌های اعلام حریق با دقت بسیار بالا استفاده شود.
3. ناآشنایی افراد با بخش‌های مختلف ساختمان
در ساختمان‌های با ارتفاع کم معمولا افراد حاضر در ساختمان با بخش‌های مختلف آن آشنا هستند. این در حالی است که در مجتمع‌های بلندمرتبه معمولا افراد صرفا با بخش‌های محدودی از ساختمان آشنایی دارند.
در زمان بروز آتش‌سوزی داشتن آگاهی محیطی مناسب نقش اساسی در کاهش خسارت‌های جانی دارد. این در حالی است که در ساختمان‌های بلندمرتبه معمولا چنین فرضیه‌ای صحیح نیست. بنابراین در طراحی و نصب سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه باید این موضوع مهم را در نظر داشت.
بهترین سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه چیست؟
بهترین سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه از نوع سامانه‌های خودکار مرکزی است. در این سیستم‌ها یک پنل آتش نشانی مرکزی در نظر گرفته می‌شود که چندین پنل دیگر در زیرمجموعه آن قرار می‌گیرد.
معمولا به ازای تعداد طبقات مشخصی یک پنل جداگانه در نظر گرفته می‌شود. دتکتورهای دودی در آن طبقات سیگنال‌های خود را به سمت پنل مورد نظر خود ارسال می‌کنند. سپس پنل‌ها نیز داده‌ها را به سمت پنل اصلی منتقل می‌کنند تا عملیات پردازش اطلاعات انجام گرفته و دستورات لازم برای به صدا در آمد آژیر خطر در ساختمان توسط پنل مرکزی صادر شود.
البته در ساختمان‌های بلندمرتبه برای کاهش زمان خروج افراد از ساختمان و کنترل آتش سوزی، سیستم اعلام حریق به بخش‌های دیگری از ساختمان نیز متصل می‌شود. به عنوان مثال سیستم به فن‌ها در طبقات مختلف نصب می‌شود. به محض تشخیص آتش سوزی، فن‌های تخلیه هوا با بالاترین توان راه‌اندازی می‌شوند تا جریان دود ناشی از آتش سوزی را از ساختمان تخلیه کنند.
علاوه بر ممکن است در سیستم‌های پیشرفته، سیستم اعلام حریق به درب‌های موجود در ساختمان و آسانسورها نیز متصل باشد. به این ترتیب در صورت تشخیص آتش سوزی، فرمان بسته شدن درب آسانسورها و باز شدن درب‌های ساختمان برای تخلیه سریع‌تر افراد صادر می‌شود. در عین حال با توجه به مشخصات منحصربه‌فرد ساختمان می‌توان سیستم اعلام حریق را به سایر سامانه‌ها و بخش‌های ساختمان نیز متصل کرد.
الزامات فنی و نکات نصب سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه
برای نصب سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه چند نکته مهم وجود دارد که در این قسمت به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
1. اطلاع‌رسانی آتش‌سوزی
سیستم آژیر خطر و هشدار صوتی سامانه اعلام حریق در ساختمان‌های بلندمرتبه باید به صورت هوشمند طراحی شود. تصور کنید که آتش‌سوزی در طبقه 10 یک ساختمان 20 طبقه آغاز شود. قبل از سایر طبقات باید افراد حاضر در طبقه 10 و طبقات مجاور آن یعنی 9 و 11 از وقوع آتش سوزی اطلاع یابند. پس از آن نوبت به سایر طبقات می‌رسد. همچنین لازم است که اطلاع‌رسانی به گونه‌ای انجام گیرد که حاضران ساختمان به خوبی متوجه شوند که حریق در کدام طبقه شکل گرفته است. بلندی صدای آژیر خطر سیستم اعلام حریق در تمام بخش‌های ساختمان باید حداقل 75 دسی بل باشد.
2. تعمیر و نگهداری سیستم اعلام حریق
لازم است که به صورت مرتب سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلند مرتبه بازرسی شوند. همچنین برای آشنایی حاضران در ساختمان با عملکرد این سامانه باید توضیحات لازم در اختیار آن‌ها قرار بگیرد. در کنار ان آزمایش‌های عملی سیستم اعلام حریق برای اطمینان از صحت عملکرد آن ضروری است.
کلام پایانی
در این مقاله به معرفی سیستم اعلام حریق در ساختمان های بلندمرتبه پرداختیم. تعداد ساختمان‌های بلندمرتبه در شهرهای بزرگ رو به افزایش است. اهمیت جلوگیری از تلفات انسانی در زمان آتش سوزی در این نوع ساختمان‌ها بسیار زیاد است. به همین دلیل سازمان آتش‌نشانی سخت‌گیری‌های زیادی در این زمینه به خرج می‌دهد. در پایان لازم است توصیه کنیم که کلیه تجهیزات سیستم اعلام حریق را از یک برند تهیه کنید. تجهیزات تولید شده توسط یک برند از سازگاری بیشتری برخوردار هستند. به همین دلیل احتمال خطا در عملکرد آن‌ها به طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.